Vorige week deed de rechtbank in Den Haag uitspraak in een kort geding aangespannen door Centric tegen de Staat. Centric werd in het gelijk gesteld omdat “de onderhavige aanbestedingsprocedure in strijd moet worden geacht met het transparantiebeginsel. Door Centric op grond van die procedure niet voor een raamcontract in aanmerking te laten komen, handelt de Staat jegens haar onrechtmatig.” aldus de rechter. Het winnende argument van Centric was dat de aanbestedende dienst een criterium had ingebouwd waarbij ze de antwoorden van de inschrijvers niet afdoende kon verifiëren. Dus geen procedure fouten of ongelijke behandeling, nee de rechter is kennelijk van mening dat je als vragende partij geen criteria mag inbouwen waarop de antwoorden niet onomstotelijk als waar of onwaar gekwalificeerd kunnen worden. De rechter beperkt zich met deze uitspraak niet tot de vraag of er geen partijen zijn achtergesteld in de loop van het proces, maar meet zich dus een inhoudelijk oordeel aan.

Centric is een partij die per definitie in beroep gaat bij iedere aanbesteding die ze verliezen. Met uitspraken als deze is dat ook een succesvolle commerciële strategie. De rechter geeft inmiddels zo’n brede uitleg aan het transparantie beginsel dat het voor de aanbestedende dienst een steeds groter risico wordt om aanbestedingen uit te schrijven die ook daadwerkelijk uit bijdragen.

In de aangehaalde uitspraak geeft de rechter blijk van weinig kennis van de ICT markt en de rol die freelancers en zzp-ers daarin spelen. De rechter maakt een onderscheid tussen ZZP-ers en mensen in vaste dienst, op grond van het argument dat van de eerste groep de daadwerkelijke beschikbaarheid niet geverifieerd kan worden. Alsof dat voor mensen in vaste dienst wel geldt! De aanbestedende dienst had in de afgelopen jaren te vaak ervaren dat mantelpartijen de gevraagde expertise niet konden leveren en had er daarom voor gekozen partijen die werken met freelancers ook een kans te geven. Dat dit juist vaak MKB bedrijven zijn en dat het beleid erop is gericht juist deze partijen betere kansen te geven bij overheidsaanbestedingen had de rechter natuurlijk geen boodschap aan.

Uitspraken als deze zijn destructief voor de relatie overheid markt en uiteindelijk ook voor de kwaliteit van het werk van de overheid. Tegenover een winnaar (Centric) die door de ontstane vertraging als huidige leverancier nu nog minstens een jaar langer mag blijven leveren (tientallen miljoenen euro’s omzet) staan de verliezende marktpartijen die volkomen buiten hun schuld hun investering in rook hebben zien opgaan. Voor deze partijen heeft de overheid zich andermaal gekwalificeerd als een onbetrouwbare partij om zaken mee te doen, zelfs als alles volgens de regels gaat.

Hier zit dan ook het echte probleem. Het inkoopproces van de overheid is inmiddels zo gejuridificeerd dat elke poging om de effectiviteit van het resultaat van de inkoopactie te verbeteren gedoemd is te mislukken. Het recht van de koper om zo goed mogelijk in te kopen is vervangen door de plicht om iedereen gelijke kansen te bieden. Het trieste is dat in de praktijk de procedures daardoor zo ingewikkeld worden en het resultaat zo broos, dat juist het tegengestelde effect wordt bereikt: bedrijven haken bij voorbaat af of tekenen per definitie bezwaar aan tegen de uitslag.

Uit eigen ervaring weet ik dat er niet alleen bij het bedrijfsleven maar ook binnen de ambtelijke dienst grote weerstand is tegen de tendens. De afdelingen inkoop worden groter en groter en de af te nemen diensten duurder en duurder omdat de transactie kosten zo hoog worden dat ze waarde van de dienstverlening sec soms zelfs overstijgen. De Europese Aanbestedingsregelgeving, ooit ingesteld om vriendjespolitiek tegen te gaan, is dankzij de immer ruimer wordende interpretatie van de rechter verworden tot een monstrum dat een zware wissel trekt op de relatie markt overheid en de effectiviteit van de overheid ernstig ondermijnt.

  • Update 25-10-2010: De Staat is in hoger beroep gegaan!
  • Update 04-11-2010: Hoger beroep dient 12 december
  • Update 28-11-2010: De Staat wint!